Gözetmenler, motorsporları organizasyonunun temel taşıdır. Yapılan yarışın büyüklüğüne göre, bir organizasyonda 20 ile 1300 arasında görevli çalışabilir ve bu görevlilerin büyük çoğunluğunu da gözetmenler oluşturur.
Gözetmen bir organizasyonda, yarışmanın kurallara uygun yapılmasını sağlayan, yarışanları idare eden ve aralarındaki farkları ortaya çıkararak değerlendirme yapabilen kişilerdir. Gözetmenler, karar merci değildirler. Yani futboldaki hakemler gibi, sporcuları doğrudan cezalandıramaz veya yarışmanın sonucunu etkileyecek bir karar alamazlar. Ancak gözetmen raporlarına bağlı olarak, Komiserler Kurulu tarafından verilen kararlarla, yüz binlerce dolar harcayan bir takımın yarıştan veya şampiyonadan atılmasına varan sonuçlara ulaşılabilir.
Gözetmenler, amatör ve gönüllü olarak bu sporun içinde bulunsalar da, yapacakları değerlendirmelerde profesyonel olmak durumundadırlar. Bu yüzden çok ciddi bir sorumluluk taşırlar. Kısacası gözetmenlik, TV yayınlarında görüldüğü kadar kolay olmayan veya sadece bayrak sallamayı içermeyen, çok ciddi bir uğraştır.
Gözetmen ne iş yapar?
Gözetmenler, zaman tutma, pist yarışlarında bayrak kullanımı, rallilerde zaman karnesi yazılması, startın verilmesi, finiş ile yarışın bitirilmesi ve en önemlisi, sportif açıdan yarışın güvenliğinin sağlanması gibi görevler yaparlar.Gözetmenler, ilgili branşa bağlı olarak, görev alanlarındaki her türlü sportif olay hakkında rapor tutarlar, bu raporlar ve yaptıkları tespitleri sorumlu oldukları Yarışma Direktörüne bildirirler. Gözetmenler, yarış esnasında, öncelikle kendilerinden sorumlu olan Baş gözetmene, sonra da Direktör veya Direktör Yardımcısına bağlı olarak çalışırlar.
Gözetmende aranan özellikler
Gözetmenler;
- Sakin, bilgili, soğukkanlı, sorumluluk sahibi ve disiplinli olmalıdırlar.
- Yaptıkları işten emin olmalıdırlar.
- Görevlerini yaparlarken üst düzeyde güvenlik tedbirlerini önce kendileri, sonra yaptıkları iş için almak zorundadırlar.
- Daima, yüzlerini gelen yarış trafiğine çevirmek ve izlemekle yükümlüdürler. Birden fazla gözetmen beraber olduğunda, bir gözetmen mutlaka trafiği izlemek ve arkadaşlarını uyarmak mecburiyetindedir.
Gözetmenin Sorumlulukları
- Takımın Yönetilmesi
- Olay ve hadislerin kontrolü
- Gözlemleme
- Haberleşme
- Rapor tutulması
Gözetmenler, Otomobil sporlarının vazgeçilmez bir parçası olarak, Otomobil sporlarının tehlikeli olduğunu bilmek zorundadır.
Nasıl gözetmen olunur?
Federasyonumuzun lisanslı gözetmeni olarak, bir yılda 11 ayrı branşta organize edilen yaklaşık 200 kadar ulusal ve mahalli yarışmanın yanı sıra Dünya Ralli Şampiyonası (WRC) ve Avrupa Ralli Kupası (ERT) gibi uluslararası organizasyonlarda, resmi bir görev almak için, ücretsiz olarak düzenlenen ‘Gözetmen Eğitim Seminerleri’ne katılmak yeterlidir. Bu seminerler, her yıl Ocak-Mart ayları arasında çeşitli illerde düzenlenmektedir. Seminerlerin yer ve tarihler detayları TOSFED resmi web sitesinde açıklanmaktadır.
Adayların seminerlere gelirken, yanlarında sınavda kullanmak üzere kalem getirmeleri yeterlidir. Yaklaşık iki saat süren seminerin ardından yapılan testte başarılı olan adaylar, TOSFED’in D kategorisi lisanslı gözetmeni haline gelerek ve bulundukları şehrin İl Gözetmen Kuruluna bağlı olarak yarışlarda, atama usulüyle görev yapabilmektedir.
Semineri başarıyla tamamlayan D kategorisi gözetmenlere, lisans kartları TOSFED tarafından ulaştırılır. Ancak sadece bir seminere katılarak, ulusal ve uluslararası yarışlarda görev almak mümkün değildir. Yeni gözetmenlerin, seminerden sonra, yarışlarda görev alabilmeleri için, genelde ayda bir, hafta içi ve akşam saatlerinde yapılan İl Gözetmen Kurulu toplantılarına katılmaları gerekir.
Gözetmenlikte, yarışlara ve toplantılara katılım ve süreklilik esastır. Düzenli olarak katılım gösterip, bir sonraki sene terfi seminerlerine katılan adaylar C kategorisine yükselir. İki sene sonra B kategorisine yükselmeyi başaran adaylar, üç sene sonra da A kategorisi gözetmen olabilir.
Gözetmen Olabilme Şartları
Gözetmen olabilmek için aşağıdaki şartlar aranır.
- En az lise mezunu olmak
- 18 yaşından küçük olmamak
- Düzenlenen kurslarda başarılı olmak
- TOSFED tarafından bir defada altı ay veya daha fazla hak mahrumiyeti veya yarışmalardan men cezası almamış olmak
- Yabancı uyruklu kişilerin, ikamet izni olması
- Faal sporcu, takım yöneticisi veya yarış servis görevlisi olmamak
Gözetmenlerin Kademe ve Derecelendirilmesi
Gözetmenlerin kademe ve derecelendirilmeleri aşağıda belirtilmiştir.
D Kategorisi Gözetmen
Gözetmen olabilme şartlarını taşıyan adaylar, TOSFED tarafından açılacak kurslara katılırlar. Kurs sonunda yapılacak yazılı veya uygulamalı sınavlardan geçerli notu alanlara D Gözetmen olarak lisans verilir. Gözetmenler bu kategoride bir yıl görev yaparlar. D Gözetmenler bir yıl boyunca Destek Hizmetleri olarak; kurtarma, yangın, müdahale, güvenlik, organizasyon görevlisi olarak görev alırlar.
C Kategorisi Gözetmen
D Kategorisinde en az bir yıl süreyle görev yapan gözetmen, eğitim seminerlerinde başarılı olur ve seminer sonunda sınavlarda yeterli notu alırsa, C kategorisi Gözetmen olmaya hak kazanır. C gözetmenler noktalarında zaman gözetmeni, bayrak gözetmeni, kontrol nokta gözetmeni olarak beraberlerinde B gözetmen olmadan görev yapamazlar.
B Kategorisi Gözetmen
C Kategorisinde en az iki sene süreyle görev yapan gözetmen, eğitim seminerlerinde başarılı olur ve seminer sonunda sınavlarda yeterli notu alırsa, B kategorisi gözetmen olmaya hak kazanır. Yeterlilik sınavında başarılı olamayanlar ise C kategorisinde görevlerine devam ederler.
A Kategorisi Gözetmen
B kategorisinde en az üç yıl görev yapan gözetmen, eğitim seminerlerinde başarılı olur ve seminer sonunda sınavlarda yeterli notu alırsa, A kategorisi Gözetmen olmaya hak kazanırlar. A Gözetmenlerin her yıl sınava girmeleri ve ilan edilen yeterli notu almaları gerekir. Uluslararası yarışmalarda A lisanslı gözetmenlere öncelik verilir. Ancak tüm yarışmalarda lisans türü her ne olursa olsun tüm görevlerde destek hizmetleri dahil tüm gözetmenler görev alabilirler. A lisansına haiz gözetmeler, kariyerlerine daha sonraki aşamada Üst düzey yönetici olarak devam ederler.
Gözetmen lisansları
Gözetmen Lisansları her sene federasyonca yenilenir. Lisansların yenilenmesi için her sene açılan güncelleme, bilgi tazeleme kurs ve seminerlerine katılmış olmak gereklidir. Bu seminer ve kurslara ancak geçerli mazereti olanlar ( askerlik, sağlık vb. gibi ) katılmadıkları takdirde telafi kurs, seminer ve sınavlarına katılacaklardır.
Gözetmenlere sağlanan olanaklar
Her türlü yarışmada gözetmenlerin transferleri, konaklamaları ve yiyecekleri organizatör kulüp tarafından karşılanır. Gözetmen yelekleri organizatör tarafından verilir. Gözetmen föyleri, yarışma programı, start listesi ve gerekli telefon listeleri direktör tarafından temin edilir ve dağıtılır.
Telsizler ve gerekli malzemeler (bayrak, kronometre, ışıklı start malzemesi, neticeler panosu, kalem, banner masa, sandalye vs.) organizatör tarafından temin edilir ve sağlam kullanılabilir şekilde imza karşılığı baş gözetmene teslim edilir ve yarışma sonrasında aynı şekilde teslim alınır.
Gözetmenlere, yarışlarda aldıkları görevler karşılığında, TOSFED tarafından belirlenen ve görev yapılan her gün için ödenmesi gereken harcırah ücretler, gözetmenlerin banka hesabına yatırılır.
